Wees even eerlijk. Wie van jullie is er ook altijd van uitgegaan dat de mammoet is uitgestorven omdat de ijstijd eindigde?
Ik wel...
Titel: Sapiens: Een kleine geschiedenis van de mensheid
Auteur: Yuval Noah Harari
Genre: non-fictie, historisch, futuristisch, wetenschap
Uitgeverij: De Bezige Bij
Bladzijdes: 410
Verschijningsdatum: maart 2014
ISBN: 9789400403284
Prijs: €9,99 (bij bol.com)
Mijn beoordeling: 8.5/10
Professor Yuval Noah Harari is een historicus en filosoof, actief aan Oxford University en de Hebreeuwse Universiteit.
In dit boek beschrijft hij de ontwikkeling van de mens vanaf de prehistorie tot in de nabije toekomst. Er worden allerlei evolutionaire en sociale theorieën gepresenteerd. Deze legt hij uit op een begrijpelijke, prettige manier.
Barack Obama schijnt het een leuk boek te vinden, en ik ook. Het stoffige imago van geschiedenis en antropologie maakt plaats voor iets nieuws. En dat bevalt mij wel.
De talloze kettingreacties in de evolutie vind ik meer dan fascinerend. Zo wordt in dit boek via een reeks van vallende dominosteentjes uitgelegd dat de handbijl eigenlijk ontstaan is omdat mensen op twee benen zijn gaan lopen. Het geheim zit 'm in de vorm van onze heupen. Dat vond ik zo verbazingwekkend...
Het boek behandelt eveneens onze neefjes en nichtjes, of broertjes en zusjes: Homo Erectus, Neanderthalers, Homo Habilis, etc. Wat is er met hen gebeurd? Welke rol hebben "wij" als Homo Sapiens gespeeld in hun uitsterven? En zijn wij wel objectief de superieure mensensoort, of is het ook een kwestie van geluk?
Tegenwoordig hebben we computers, airconditioning en espressoapparaten, dus het lijkt een belachelijke bewering, maar... evolutionair gezien was de agrarische revolutie niet zo'n slimme zet.
Waarom hebben we er dan voor "gekozen"?
De agrarische revolutie was een grote stap voor de mensheid, waarbij het individu zijn enkel verzwikt heeft; explosieve bevolkingsgroei, maar een dalende levensstandaard.
Dat en meer wordt allemaal in dit boek uitgewerkt met een verdomd logische redenering - ook al blijf een theorie altijd een theorie.
Dit brengt ons bij het ontstaan van grotere leefgemeenschappen, dorpjes, steden, landen, keizerrijken, enzovoorts, enzovoorts. Ook dit wordt haarfijn uitgelegd. Wat gebeurt er als het magische getal van 150 leden wordt overschreden? En hoezo is de menselijke fantasie de lijm die grote gemeenschappen bij elkaar houdt?
Wat leefgemeenschappen betreft, kun je de patriarchale cultuur niet negeren. Hoe komt het dat overal ter wereld de man traditioneel gezien de baas is geworden?
Eén theorie is de fysieke kracht van de man. Maar waarom zijn machtige leiders dan niet per se de sterkste, meest atletische, meest gespierde mannen?
Meer aanleg voor (seksuele) competitie, misschien? Zou kunnen, maar hebben vrouwen niet evenveel reden tot competitief gedrag?
Met de uiteenzetting van diverse theorieën, wordt de lezer echt aan het denken gezet.
Eigenlijk ligt de macht niet bij de mannen, en ook niet bij de vrouwen, maar bij het geld: goud, een tamelijk nutteloos metaal - zwaar en zacht - werd het meest waardevolle bezit van de Sapiens. Hoe komt dat?
En welke rol speelde dit ruilmiddel bij (geo)politiek? Yuval Noah Harari windt geen doekjes om kolonisatie, of oorlogen, of religie, of stromingen zoals het communisme, nationalisme, imperialisme, consumentisme en bovenal het kapitalisme.
Een belangrijk punt dat in het boek wordt gemaakt, is het volgende: de toekomst is niet te voorspellen. Er zijn zoveel verschillende toekomstmogelijkheden. De één is weliswaar waarschijnlijker dan de ander, maar achteraf heb je makkelijk praten.
Geschiedkundigen hebben vaak de neiging om te zeggen dat het overduidelijk is wat er in het verleden ging gebeuren; het was voorspelbaar, het kon niet anders. Tuurlijk is het westen het moderne centrum van de wereld geworden. Tuurlijk is de Engelse taal dé wereldtaal. Tuurlijk, tuurlijk. Kijk maar naar de aanwijzingen.
Die houding is niet helemaal correct.
Als je aanwijzen zoekt, vind je ze altijd.
In de jaren '80 dacht een groot deel van de bevolking dat er een kernoorlog zou uitbreken. Als dat was gebeurd, kon achteraf gezegd worden: "Iedereen had het aan zien komen. Dit was heel voorspelbaar."
Maar in werkelijkheid is het niet gebeurd. Was dat dan zo voorspelbaar? Of kunnen we leren van dit praktische voorbeeld, om te erkennen dat helemaal niets zo zwart/wit en voorspelbaar is als het lijkt?
En dat inzicht is heel belangrijk om op nuchtere wijze te kijken naar wetenschappelijk onderzoek, de geschiedenis, én de toekomst.
De toekomst brengt ons bij het volgende: wat is geluk? Is de moderne mens mét Rolex gelukkiger dan een armoedige Middeleeuwse boer zónder wc-papier? Wat zal het streven naar geluk voor veranderingen in de wereld teweegbrengen?
Het boek laat ons eveneens nadenken over onze eigen toekomst. Waar gaat de technologie naartoe? We zijn één grote groep individualisten, die toevlucht zoekt in kleine groepjes individualisten die op hen lijken, met behulp van het global network. En wanneer worden onze nakomelingen een andere mensensoort, omdat we door genetische modificatie kunnen veranderen in een biologisch andere soort?
Een kanttekening die ik wel wil maken is het volgende:
Er zijn verschillende beroemdheden die het boek gelezen en aangeprezen hebben. Hieronder vallen ook bekende gezichten van multinationale tech-bedrijven, die niet per se als heel ethisch worden gezien. Dit boek trekt juist ook de massacultuur, het consumentisme, en de rol van technologie in twijfel.
Ik vraag me erg af wat deze bekende tech-giganten zien in dit boek. Leidt het tot iets van zelfreflectie? Of is het misschien meer een mediastunt om betrokken en "woke" te lijken? Het lijkt me bijna hypocriet om als miljardenbedrijf dit boek te lezen en er niets in te herkken.
Of zoek ik naar een dubbele motivatie die er niet is?
Het lijkt me wel iets om over na te denken. Denken kan geen kwaad - en zo wel, dan is het het risico waard.
Mijn beoordeling? Ik was enorm de indruk van dit boek.
Wel vond ik het begin duidelijk interessanter dan de rest. Dat komt doordat ik zelf vooral ben geïnteresseerd in evolutie en de pre-/mid-agrarische mens. Dat is voor iedere individu anders. Dat betekent ook dat er voor iedereen wel iets tussenzit - en het is zeker de moeite waard.
Het boek raakt regelmatig de rand van je comfortzone. Het trekt dingen in twijfel die het publiek heel graag voor vanzelfsprekend wil aannemen. Het is eng om te weten dat je niks echt weet - en de rest dan de wereld ook niet.
Het is een boek dat een hele nieuwe blik werpt op alles wat er nu is, is geweest, en nog zal komen. Kijk jij mee?
Comments