Blauwkapje

Er was eens... een docent Nederlands waarmee niet viel te sollen. Jaren later heb ik nog steeds plezier van haar lessen.

De laatste tijd wordt er - geheel terecht - veel geklaagd over het literatuuronderwijs op middelbare scholen. Om toch een beetje optimisme de wereld in te brengen kan ik benadrukken dat ik in de derde en vierde klas van de middelbare school een ontzettend bevlogen docente Nederlands had.

In de derde klas gingen we aan de slag met het analyseren van middeleeuwse sprookjes, die vol symboliek en moraal zitten. Ze waren dan ook met name bedoeld om kinderen een lesje te leren.

Als eindopdracht moest ik het sprookje van Raponsje analyseren met een buitengewoon ongemotiveerde klasgenoot. Daar denk ik niet met bijster veel plezier aan terug en wellicht heb ik de herinnering daaraan grotendeels onderdrukt.

Daarvóór, echter, hebben we klassikaal geoefend door het sprookje van Roodkapje te ontmantelen. Dat is me altijd bij gebleven.

Roodkapje is een welbekend oersprookje, dat zich uitstekend leent voor analyse. Het verhaal zit bomvol symbolen en heerlijk oubollige denkbeelden om van te smullen.

Hoewel elke interpretatie aan discussie kan worden onderworpen, kan ik me vrij goed vinden in de verklaring die wij als klas wisten te vormen.

Roodkapje gaat over een heel stout meisje. De eerste hint kun je al vinden in haar kleding: een rood kapje. In die tijd droegen doorsnee mensen geen rood. Rood is een veel te felle, opvallende kleur. Een ondeugende kleur. De kleur van liefde en van lust. Geen kleur voor een braaf, bescheiden meisje. Dat was toen zo, en nu nog steeds: werp maar eens een blik in de gemiddelde lingeriewinkel.

Maar ja, Roodkapje droeg wél rood. En ondanks de raad van haar moeder bleef ze in het bos niet op het pad op weg naar haar grootmoeder. Dat pad zou symbool kunnen staan voor de pad van het leven, dat uiteindelijk zou moeten leiden naar een tevreden bestaan als grootmoeder, die haar vrouwelijke taken had vervuld.

Maar Roodkapje bleef niet op het "rechte pad". Zij dwaalde af om bloemen te plukken: wat een schaamteloos hedonisme! Daarbij ontmoette ze de Grote Boze Wolf. Geen échte wolf, natuurlijk, maar een wolfman, een slechte man, die haar misleidde.

Uiteraard werd Roodkapje uiteindelijk gered door de jager: een goede en betrouwbare man, die je met trots mee naar huis kunt nemen om aan je ouders voor te stellen.

Een mooie, conclusie, toch? Met een boodschap die geheel passend is binnen haar tijdsgeest.

Vooruit, volgens Sigmund Freud, staat het verhaal van Roodkapje symbool voor menstruatie, maar - laten we eerlijk zijn - Freud heeft wel meer rare dingen gezegd. Vraag dat maar aan Oedipus.

Inmiddels zijn er alweer jaren verstreken sinds die ene Nederlandse les. Ik had er in geen jaren meer aan gedacht, tótdat ik Witches Abroad van Terry Pratchett herlas. In dit boek komen een heleboel sprookjes aan bod, waaronder Roodkapje. In de roman is zij absoluut een ettertje: eigenwijs en strontvervelend. Niet bepaald een rolmodel.

En toch zette dat me aan het denken.

Tja, Roodkapje zal heus niet de ideale schoondochter zijn, maar ja... wie heeft er nu eenmaal gehoord van Blauwkapje, die braaf trouwde met een twintig jaar oudere man en op haar zeventiende stierf op het kraambed bij de bevalling van haar derde kind, zoals het een goede jongedame betaamt?

Misschien is het tijd om op zoek te gaan naar een Paarskapje, die het beste van beide werelden combineert. Misschien is het juist wel goed om af en toe bloemetjes te plukken (carpe diem, nietwaar?), en kun je afwijken van het gangbare pad zonder per se te ontsporen. Er is ruimte voor een hoop avontuur, als je nog lang en gelukkig leeft.